Dinsdag 3 oktober 2017
Van Wonsan terug naar Pyongyang. Opvallend is dat we eerst weer door een controle gaan; we moeten met net zoveel personen de stad uit als dat we erin kwamen volgens onze bewakers. Net buiten de stad rijden we over schots en scheef naast elkaar liggende betonblokken als we op de rechter weghelft vóór ons zeker 100 mannen en vrouwen zittend of gehurkt zien hakken, hameren en scheppen; met de blote handen worden grote stukken beton uitgegraven en naar een klein ossenwagentje gedragen.
Op 25 meter van deze groep wordt op dezelfde weg een nieuwe groep van ongeveer 100 arbeiders, – mannen en vrouwen -, uit laadbakken van vrachtwagens gedropt. Ze stellen zich vervolgens in vele rijen van 4 achter elkaar op en blijven wachten. Is dit de aflossing van de groep die nog op de grond aan het werk is? Op dit soort fotogenieke momenten zie ik onze bewakers alert om zich heen kijken om te controleren of wij dit fotograferen. Helaas kon ik dit gênante tafereel dus niet vastleggen.
Even verderop op de “weg” staan meerdere vrouwen in een wat grotere ossenwagen stenen vanaf de laadbak in de berm te scheppen. Voor emancipatie hoeven vrouwen hier niet te demonstreren.
Zwaar bewapende militairen bij ALLE in, en uitgangen van tunnels, viaducten en bruggen
Bij ALLE in,- en uitgangen van tunnels viaducten en bruggen staan wachthuisjes met daarin zwaarbewapende militairen. En dat écht op álle trajecten van onze route door Noord-Korea. Vanuit de rijdende bus zie je in de kleine betonnen wachthuisjes aan de wegzijde een smalle horizontale gleuf, en pal daarachter de priemende ogen van een starende soldaat… Maar waar kijkt deze man naar, vraag je je dan af, je ziet door zo’n smalle gleuf alleen maar heel af en toe een militair voertuig of busje voorbij suizen….
Overal in het land – behalve in “pronkstad” Pyongyang – zien we dat het openbaar personen vervoer in open laadbakken van meestal kleine oude trucks plaatsvindt. Ook in de regen staan de mensen tegen elkaar opgepakt in de open laadbakken. Het is gewoon gênant om zo’n truck in te halen. Vrouwen in de regen staand tegen elkaar leunend die jou aankijken in je stoel in een droge bus…
Opvallend is dat veel van de militaire legertrucks die we zien in een deplorabele conditie verkeren; her en der staan gestrande militaire auto’s met geopende motorkap op hun weghelft. Een paar keer zien we militairen er naast op de weg liggen, – te wachten of te slapen – wellicht omdat ze de schade niet zelf kunnen repareren, en het lang duurt voordat er hulp komt. Alleen een aantal kleine jeeps lijken te zijn vervangen door nieuwere.
We komen vandaag in de buurt van Pyongyang de eerste tankwagen tegen, en zien daar voor het eerst ook twee auto’s tanken bij één van de tamelijk nieuw ogende tankstations.
Nieuwe jaartelling
We gaan naar een tempel van de eerste dynastie die in 1989 ontdekt is (L). Hier horen we dat Noord-Korea onze westerse jaartelling heeft afgeschaft en een nieuwe jaartelling is begonnen, dit om de goddelijke status van de leiders te accentueren. We kijken er al bijna niet meer van op !
De Noord-Koreaanse jaartelling begint in 1912, het geboorte jaar van de 1ste leider. Het is nu zodoende Juche 105 in Noord Korea. We rijden naar het Oorlogsmuseum in Pyongyang.
Het “Fatherland Liberation War Museum” in Pyongyang; het Nationale Oorlogsmuseum.
Het hoofdgebouw is een onvoorstelbaar opgeblazen en luxe gebouw, dat gebouwd lijkt rondom een weidse marmeren entree met in het midden een 10 meter hoog marmeren standbeeld van de huidige nog jonge leider Kim Jung Un. We staan bij binnenkomst verbijsterd te kijken naar deze waanzinnige vorm van persoonsverheerlijking.
Het Fatherland Liberation War Museum in Pyonyang, ofwel het Oorlogsmuseum van Noord-Korea, net als alle andere openbare overheidsgebouwen pompeuze betoncultuur
Amerikanen worden vernederd…
Eerst ga ik met een beambte op de foto voor het hoofdgebouw van het Nationale Oorlogsmuseum. (L) Het is onze lokale gids (L) waarmee we naar een hal lopen met de tijdens de Korea oorlog van 1950-1953 op de Amerikanen buit gemaakte wapens, en een door de Noord-Koreanen buitgemaakt Amerikaans spionage schip, uit 1968.
Rechts een grote foto van US helicopter die Noord-Koreanen in 1963 op de Amerikanen hebben buitgemaakt, en die ook is opgesteld in de hal met buitgemaakte wapens tijdens de Korea oorlog 1950-1953. Naast deze hal ligt aan een kade (L) het USA spionage schip USS Pueblo, dat in 1968 tijdens een Amerikaanse spionage missie in de Japanse Zee door Noord Korea werd buitgemaakt; de bemanning werd gevangen genomen en vreselijk gemarteld. Eén bemanningslid verloor het leven. In de boot hangen allerlei voor de Amerikanen compromitterende foto’s met pijnlijke en vernederende teksten. De haat tegen de Amerikanen is onbeschrijfelijk.
In het hoofdgebouw van het museum krijgen we uitleg over de Korea oorlog. Een uitleg die we nog niet kenden. Al eerder bespeurden we dat de Noord-Koreanen andere geschiedenisboeken hebben dan wij.
Volgens onze bewakers is Korea niet bevrijd van Japan door de Japanse capitulatie na de Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, maar heeft de 1ste leider Korea bevrijd. Terwijl die 1ste leider pas na de Japanse capitulatie vanuit Rusland waar hij in 1938 naar toe was gevlucht, naar Noord-Korea terugkeerde. Toen ik dit onze bewakers onder de neus wreef, reageerden ze geïrriteerd,en kreeg ik een verwarrend en tegenstrijdig verhaal voor mijn kiezen.
De Korea oorlog van 1950 – 1953 kent in Noord-Korea ook een compleet andere versie dan die wij kennen. In de Noord-Koreaanse versie komt Zuid-Korea niet voor, maar hebben de Amerikanen Noord-Korea aangevallen en deden de Chinezen helemaal niet mee. Er worden verklaringen van US generaals op papier getoond waarin ze toegeven de aanval op Noord-Korea te zullen beginnen.
Schokkend en mensonwaardig
Ronduit schokkend en mensonwaardig is de hal in het Nationale Oorlogsmuseum, waarin de overwinning ??? op de Amerikanen in grote realistische oorlogsdecors wordt uitgebeeld; Noord Koreaanse soldaten staan met hun hakken trappend op de hoofden van dode verminkte Amerikaanse soldaten.
Rode begonia en Roze orchidee gekweekt voor de leiders
Tijdens een kort bezoek aan een bloemen tentoonstelling krijgen we uiteraard uitleg over de bezoeken die leiders er brachten, wat ze vertelden, en zien we de speciaal voor de leiders gekweekte rode begonia en de roze orchidee
Voor vandaag staat ook nog een bezoek aan het wereldberoemde Pyongyang Acrobatic Circus op het programma. Een wervelende show met werkelijk adembenemende acrobatiek. Wellicht dat het magere lijf van de Noord-Koreanen ze bijzonder geschikt maakt voor deze topsport.
In een bowling in Pyongyang drinken we wat en dineren we, daarna weer het Koryo hotel in.
Woensdag 4 okt 2017-10-04
Op de dag dat ik dit deel van mijn in Noord-Korea geschreven dagboek thuis in mijn journaal schrijf, zie ik op teletekst dat bij de stad Panmumjon bij de DMZ een naar Zuid-Korea vluchtende Noord-Koreaanse militair door zijn eigen collega’s in de rug is neergeschoten. Hij is per heli naar een Zuid-Koreaans hospitaal vervoerd….er worden veel wormen in zijn darmen gevonden. Een teken van ondervoeding en slechte hygiëne….
Bezoek aan de DMZ (Gedemilitariseerde Zone) een highlight van de Noord-Korea rondreis
Vandaag rijden we van Pyongyang in zuidelijke richting via Kaesong naar de DMZ, de grens tussen Noord,- en Zuid-Korea bij Panmumjon
Eindelijk een begaanbare weg…
De weg van Pyongyang naar de DMZ is een van de weinige begaanbare wegen in Noord-Korea
We zien zoals overal in Noord Korea ook in dit gebied veel Noord-Koreanen die lopend onderweg zijn…voor ons een wat ongewoon beeld, maar wel gezond natuurlijk !
Onbeperkt militairen fotograferen !
Vandaag is een bijzondere dag; we bezoeken we de DMZ (Gedemilitariseerde Zone) bij de stad Panmumjon; de zwaarst bewaakte grens ter wereld, die tussen Noord, en Zuid Korea. Hier staat Oost tegen West. En we mogen hier militairen fotograferen. Naarmate we vanuit Pyongyang in zuidelijke richting rijdend het grensgebied naderen, moeten we door steeds meer militaire controleposten met slagbomen. De spanning is voelbaar.
De “Gedemilitariseerde Zone” doet zijn naam geen eer aan; er liggen volgens internationale militaire publicaties meer dan een miljoen zware landmijnen in. Bovendien zijn vermoedelijk nergens in de wereld zoveel militairen en zware wapens gestationeerd als in deze DMZ
Overzicht DMZ met Noord,-en Zuid-Koreaanse grensposten
Entree bij gebouw nr1 waar we uitleg van een Noord Koreaanse soldaat krijgen; dan door de 4 km brede DMZ in een busje naar het gebouw nr 4 waar in 1953 de wapenstilstand tussen Noord,- en Zuid Korea getekend werd. In het wegdek daar naar toe zijn stalen bruggen gebouwd, die ingetrokken kunnen worden. Bizar allemaal. Verder met een busje naar gebouw nr2 met van beneden,- en vanaf het balkon zicht op de Zuid-Korea zijde – gebouw nr 3 – van de DMZ. We zien vanaf gebouw nr 2 de huisjes en Noord-Koreaanse militairen die bij de grens staan, en kijken naar het Zuid-Koreaanse gebouw nr 3
In gebouw nr 1 bij de entree legt een Noord-Koreaanse soldaat bij een landkaart uit dat agressor USA de Korea oorlog is begonnen. Terwijl in de westerse geschiedenis boeken het Noord-Koreaanse leger Zuid-Korea binnenviel, heeft men het hier helemaal niet over Zuid-Korea maar over de oorlog met vijand de USA. Men spreekt van “ons land” als het over heel Korea gaat en het “noordelijke deel van ons land” dat is bevrijd door de 1ste leider.
Op de achtergrond gebouw nr1 “
De één van eenwording; “reunification” is de droom van onze leiders en alle inwoners van Noord- en Zuid Korea, maar.. deze droom wordt verhinderd door de Amerikanen” zeggen onze bewakers .
Als onze hoofdbewaker zo ver gaat om te stellen dat Zuid-Korea bezet is door de USA protesteer ik. Ze pareert: ” Oke, maar het Zuid-Koreaanse leger is heel zwak, zonder steun van de Amerikanen zouden we er zo overheen lopen”. Ja ja, over de hulp van de Russen en de Chinezen aan Noord-Korea rept ze met geen woord.
We gaan naar de plek waar na de Korea oorlog 1850 maal leger besprekingen waren onder auspiciën van de VN; dat het zo lang duurde was volgens onze bewakers uiteraard de schuld van de USA, en daarna naar het huis waarin de wapenstilstand werd getekend. Dat er op de tafel waarop de historische wapenstilstand werd getekend – waar ook ik nu zit – een VN vlag stond en geen US vlag wordt verdoezeld door onze bewakers.
Onze hoofdbewaker Che (L) wijst op een foto – in gebouw nr 4 – de tafel aan waar alle betrokken partijen de historische wapenstilstand tussen Noord-en Zuid-Korea ondertekenen. Rechts zit ondergetekende aan dezelfde tafel op dezelfde stoel als die Che links aanwijst.
De grens; op de achtergrond Zuid-Korea…, onze telefoons ruiken het westen en piepen…
In een bus rijden we dan naar het Noord-Koreaanse grensgebouw in de DMZ waar we beneden op het terras, maar ook vanaf een balkon boven – bekend van TV beelden waarop de leiders met verrekijkers staan gluren – de Noord-Koreaanse militairen kunnen zien staan. De blauwe huisjes zijn door Noord,- en de witte door Zuid-Koreanen bemand. Alleen het middelste blauwe huisje geeft toegang tot beide zijden. De Zuid-Koreaanse militairen zitten een paar meter verder in hun grensgebouw ons te bekijken. Een luguber gevoel. De plek waar oost en west zwaar gewapend zo dicht tegenover elkaar staan, dat een klein conflict hier al een wereldoorlog kan betekenen. Op het balkon horen we plotseling onze telefoons piepen, ze “ruiken” de vrije wereld, we zijn bijna euforisch, hoera…. snel probeer ik een Whats App naar onze kids te sturen, maar het Zuid-Koreaanse G3 signaal is te zwak .
Deze Noord-Koreaanse militairen staan bij de eigenlijke grens; de zwarte balk op de grond tussen de huisjes in. Deze balk loopt in de huisjes door, zelfs over de bureaus die er in staan. Op de achtergrond horen we tetterende communistische strijdliederen die vanuit grote luidsprekers op hoge Noord-Koreaanse masten Zuid-Korea in worden geblazen. Het is m.i niet aannemelijk dat hierdoor ook maar één Zuid-Koreaan zich tot het communisme zal bekeren
We mogen fotograferen. Eindelijk kan ik mijn telelens eens rustig op een paar Noord-Koreaanse militairen richten; en nog wel op deze bijzondere geladen plek, en deze jongens staan hier echt niet voor foto’s van toeristen, als het moet schieten ze elkaar neer, zoals we op het nieuws zagen; dit is bloedserieus.
De militairen op deze foto zijn Noord-Koreaanse soldaten op Noord-Koreaanse bodem. Het is rustig aan de andere kant van de zwarte balk; vaak kijken de Noord,-en Zuid-Koreaanse militairen elkaar hier strak in elkaars ogen. Onze bewakers blijven consequent: zij spreken over “de Amerikanen aan de overkant”. Onze bewaker vertelt, dat aan de zuidkant de bezoekers 1 voor 1 naar buiten kunnen en niet als groep. Wat een kinnesinne zeg…
Op deze close up van de bovenkant van het Zuid-Koreaanse gebouw zijn heel goed de tientallen bewakingscamera’s op het gebouw te zien.
Zes Noord-Koreaanse militairen staan klaar om in colonne het terrein te verlaten, en plaats te maken voor 6 nieuwe soldaten. Opmerkelijk is de Samsung Airco in het blauwe Noord-Koreaanse gebouwtje; een product uit het land van de vijand Zuid-Korea.
Op deze bijzondere en historische plaats mag natuurlijk de metershoge uitgehakte en vergulde “handtekening met spreuk” van een van de leiders niet ontbreken ….
Persoonsverheerlijking in de buurt van Kaesong
Let eens op de absurde grootte van deze betonnen billboards van de 1ste leider en zijn vrouw
Ook in de buurt van Kaesong; zelfs bergen worden voor propagandadoeleinden gebruikt
In dezelfde stad op een strategische plek op dezelfde berg als de foto twee stuks hierboven dit reuzen plateau met daarop 2 mega bronzen standbeelden die neer kijken op de stad.
In een restaurant in Kaesong gebruiken we de lunch; dit is de tafel van onze Chinese buren, de onze heb ik vergeten te kieken. Veel pannetjes weinig koude inhoud; het is niet anders.
Na het enerverende bezoek aan de DMZ en de lunch in Kaesong en bezoeken we het Koryo museum, de Sonjuk brug en het Folk Custom Village Sariwon, verplichte figuren die het regime ons graag laat zien. .
Links de historische Sonjuk brug en rechts de Folk Custom Village Sariwon, halverwege de route van Kaesong Kaesong naar Pyongyang aan de voet van de mnt Kyongam waar veel cultureel erfgoed van het oude Korea te zien is.
Teveel weeshuizen
Onderweg terug naar Pyongyang in de bus worden we gewezen op 2 grote gebouwen langs de weg; “dit zijn weeshuizen” zegt onze hoofdbewaker, en, “in elke grote plaats staan er twee”, waarop onze reisgenoot terecht vraagt of er dan zoveel wezen zijn, “nee”, antwoordt ze enigszins vertwijfeld, “nee, er zijn niet veel wezen in Noord-Korea”. Tja…
Oneigenlijke, geforceerde Las Vegas sfeer
We dineren vanavond in het restaurant van een nieuw prestigieus fel verlicht lotus vormig gebouw in Pyongyang waarin ook gekegeld wordt, maar ook hier komen we niet verder dan 5 gram eetbaar voedsel. De ambiance is daarentegen opmerkelijk goed, bijna westers zelfs, op één irritant inmiddels bekend verschijnsel na …… kijk eens naar links… wéér die eeuwige leiders voor je snufferd op TV, en wéér dat propagandistische getetter in je oren, het wordt onverdraaglijk… We rijden dan het donkere Pyongyang weer in, waar ook vanavond praktisch geen straatverlichting is, en alleen wat taxi’s en militaire voertuigen rijden, geen etalages zijn en slechts in het centrum, en nog een paar nieuwe verlichte straten de nieuwe gebouwen en monumenten vol in de schijnwerpers staan, en een oneigenlijke, geforceerde “Las Vegas ” sfeer uit stralen…
Na het diner, in de bus op weg naar ons hotel vertelt de hoofdbewaker, die gisteren al een liedje voor ons zong, nu zowaar een “pikante” mop in de bus. We gaan vooruit !
Noord-Koreanen heel vredelievende natie volgens onze gidsen
Onze bewakers herhalen continue dat Noord-Korea het vredelievendste oord en volk op aarde is; “ons volk en onze leiders willen dialogen i.p.v wapens, en wij wilden ook géén wapens in de DMZ” zeggen ze devoot. Het waren natuurlijk de Amerikanen die hen ooit aanvielen en die wapens in de DMZ introduceerden.
Noord-Koreaanse leiders als vredesduiven? Haha… grote billboards, foto’s, kranten, posters, wassen beelden., ansichtkaarten etc etc met fanatiek oorlogvoerende en raket afvurende Noord-Koreanen overal om je heen bewijzen het tegendeel. .. .
Een paar van de “vredelievende” billboards en posters zoals we die overal tegenkomen..
Terwijl onze gidsen koketteren met Noord-Korea als vredelievende natie , zien we overal billboards, posters en kranten met oorlogvoerende en schietende Noord-Koreanen die het tegendeel bewijzen..
Deze agressieve billboard is op heel veel plekken in Noord-Korea te zien….
Wordt daar weer een Amerikaanse soldaat verpletterd ? Niet vreemd hier. Heel slim hebben de leiders in de Amerikanen een broodnodige supervijand gecreëerd. Het bestaan van een dergelijke aartsvijand legitimeert de leiders in hun extreem dictatoriale doen en laten; maakt het volk bereid armoede en ellende te accepteren om op die manier in staat te zijn de bestrijding van de vijand te kunnen bekostigen.
Donderdag 5 oktober 2017
Het ontbijt vandaag in het beste hotel van Pyongyang is het slechtste “5 sterren” ontbijt tot nu toe, een koud droog gekookt ei en een theelepeltje zure jam is het enige beleg, alle ingrediënten van het ontbijtbuffet zijn kennelijk bedoeld voor de Chinezen in het restaurant. We beklagen ons er over bij onze bewakers, en zijn benieuwd hoe het morgen gaat…
Mister Lee, onze vriendelijke buschauffeur, opent de deuren van de bus die nog steeds sterk naar benzine stinkt. Rijdend naar Pyongsong – 40 km noordelijk van Pyongyang -, vertellen onze bewakers dat Noord-Koreanen, gratis wonen; hoe meer kinderen hoe groter het huis. Boven 7 kinderen krijgt het gezin zelfs alles, en wordt de moeder tot “hero” van de natie verheven.
Gratis wonen? Nou ja… net als voedsel – dat op de bon is – , worden dus ook de huurpenningen al ingehouden op het arbeiderssalaris.
Peaksong Revolutionary Site in Pyongsong
Na de standbeelden bezoeken we in Pyongsong de “Peaksong Revolutionary Site”, waar de 1ste leider in 1952 een bezoek bracht en docenten en studenten van de Universiteit les gaf in een van de kleine huisjes hier. Op het linker billboard is zo’n les in zo’n huisje te zien. De tafel waar hij aan zat en zijn bed staan er nog.
In Pyongsong rijden we langs een overheidsgebouw waar een feestje ter ere van de leiders wordt gehouden; er wordt muziek gemaakt en gezongen voor de leiders. De dames zijn in de traditionele kostuums.
Op een andere plaats in Pyongsong is ook een plechtigheid ter ere van de leiders aan de gang
Ongeruste moeder door 1ste leider getroost
In een belendende boerderij op de Peaksong Revolutionary Site, die ook in 1952 door de 1ste leider bezocht werd, vertelt de lokale gids dat 2 zoons v/d familie die hier destijds woonde aan het front zaten, en dat de moeder ongerust was. Twee maanden later later werd de moeder door een legerkoerier geïnformeerd over de toestand van haar zoons. Dat had de 1ste leider geregeld. “De leiders hebben de bevolking altijd veel liefde en steun gegeven in die periode” aldus de lokale gids. Dat horen we steeds weer, ook over andere periodes.
De bus rijdt vervolgens met veel bravoure het Pyongsong square op, maar “we mogen er geen foto’s maken”, zegt onze bewaker; haar manager had haar dit gisteravond telefonisch nog medegedeeld. Vreemd ! Het blijkt nog erger; we zijn helemaal niet welkom, de bus moet meteen van het plein af. De bewaker snapte het zelf ook niet was onze indruk.
Bezoek aan Primary School – kinderen van 5 t/m 12 jaar – in Pyongsong
In een primary school waar kinderen van 5 tot 12 hun kunstjes voor ons verkopen. Bij de entree hangt dit grote schilderij van de leiders die leuk met kinderen omgaan…..
Maquette van Noord-Korea met raketlanceerbases in hal van basisschool
Tot onze grote verbijstering staat er in de entreehal van de basisschool voor kinderen van 5 t/m 12 jaar een grote maquette van Noord-Korea met daarop o.a enkele raket lanceerbases. Met een eenvoudig schakelbordje kunnen de kinderen kiezen waar en welke raket gelanceerd wordt.
We zijn onder de indruk van de kinderen, die heel gedisciplineerd aan het werk zijn, en er pico bello uitzien. Ze maken virtuoze prachtige muziek , dansen, sporten en tafeltennissen in een grote hal waar zeker aan 25 tafeltennistafels opmerkelijk goed getennist wordt
Gruwelijke foto’s in de klaslokalen
Klassen voor 5 t/m 12 jarigen hangen tot onze schrik vol met gruwelijke oorlogsfoto’s De dame in het witte jasje is onze hoofdbewaker Che, de dochter van de voormalige Noord-Koreaanse ambassadeur in Thailand
Verminkte Amerikaanse en Japanse soldaten aan de wand in de klas vd basisschool
Een van de foto’s waar het vol mee hangt in de klaslokalen van 5 t/m 13 jarige kinderen; door Noord-Koreaanse soldaten verminkte Japanse en Amerikaanse militairen
Van Pyongsong terug naar Pyongyang; onderweg weer veel slagbomen en militaire controles. Steeds gaat een van de bewakers naar buiten met papierwerk. Het aantal personen dat heenging moet ook weer terugkomen. De bewakers zitten in de bus steeds te bellen en te schrijven; waar gaat dat toch allemaal over, beginnen we ons af te vragen. Uit hun opmerkingen maken we op dat ze de hele dag door veelvuldig contact hebben met hun manager over onze trip.
“Showtime” met prachtige Noord-Koreaanse vrouwen
Op weg naar de grote standbeelden van de leiders komen we langs de fonteinen in het pronkcentrum van Pyongyang; hier lopen een paar prachtige in traditionele klederdracht gestoken dames te flaneren. Misschien wel met de bedoeling om gefotografeerd te worden. Na het gevraagd te hebben sprongen ze meteen in het gelid, en dat levert toch wel een schitterend plaatje op; hier zal ik geen last mee krijgen bij de grens, dacht ik meteen….
Van de fonteinen in Pyongyang lopen we naar het Grand Monument, waar de grootste standbeelden – ruim 30 meter hoog – van de leiders in Noord-Korea staan; “dit is een heilige plek in dit land, hier geen korte broek aan, geen zonnebril op – tenzij het een gecorrigeerde bril is -, en geen losse kledingstukken dragen” aldus onze bewaker. In colonne achter elkaar lopen we naar de beelden; en vormen dan een rij naast elkaar, de armen gestrekt naast het lichaam, en dan 3 seconden buigen
Dan lopen we terug en mogen we foto’s maken. De standbeelden moeten er geheel op staan en niet scheef; we hebben inmiddels heel goed begrepen dat “hieraan niet voldoen” op zo’n heilige plek nare gevolgen voor ons kan hebben.
Dan, op zo’n 100 meter van de beelden vraag ik de hoofdbewaker een foto van Mary en mij te maken, met de beelden op de achtergrond, terwijl ik mijn arm op Mary’s schouder leg, loopt ze zo’n 10 meter van ons af, maakt de foto, en slaakt dan een snerpende doodskreet! We schrikken os een hoedje; ze rent naar ons toe met de camera, en slaat meteen mijn hand van Mary’s schouder; “die arm, dat mag niet” en echt panisch vraagt ze me de foto die ze kennelijk van die verboden arm gemaakt heeft, onmiddellijk te verwijderen; zij ziet er op toe – kijkend op mijn camera -, dat ik de juiste foto weg klik, en is dan zichtbaar opgelucht..maar die angst in haar ogen vergeet ik nooit meer.
Niet gehypnotiseerd, maar onderdrukt !
De angst in de ogen van onze bewaker zoals beschreven onder de foto hierboven was voor mij het regelrechte bewijs dat deze mensen doodsbang zijn. Doodsbang om iets te doen of te zeggen wat niet mag; bang voor ferme strafmaatregelen; dit verraadt pure onderdrukking !
Vaak heb ik me tijdens deze trip afgevraagd hoe een heel volk als het ware gehypnotiseerd in de ban van een leider kan raken? Hoe kan het dat 25 miljoen mensen de waanzinnige gang van zaken hier kritiekloos accepteren? Dat een hele natie de aan waanzin grenzende persoonsverheerlijking van een gruwelijke dictator en zelfs zijn goddelijke status ondersteunt. Zonder één woord van kritiek….ONDERDRUKKING is daarop het antwoord !
Volgens uitvoerige publicaties van Noord-Koreaanse vluchtelingen en Amnesty International worden kritische Noord-Koreanen gedeporteerd naar lugubere strafkampen…
Kind vóór het huwelijk komt niet voor in Noord-Korea – volgens onze bewakers –
Er loopt ons een bruidspaar tegemoet, op weg naar de standbeelden om die te eren met bloemen. Standaard bij elke trouwpartij. Ziet er prachtig uit ! Vrienden en kennissen mogen ook aan die ceremonie deelnemen. En als ze al kinderen hebben, vraag ik om e.e.a uit te lokken…mogen die dan ook meelopen? Ze kijken geschrokken, ….”Kinderen” ? roept onze bewaker onthutst…”dat kan niet, ze zijn nog niet getrouwd” ! “Ja , maar als” ? Vraag ik door… “dat is hier in Noord-Korea nog nóóit gebeurd, en dat zál ook nooit gebeuren; gewoon onmogelijk” klinkt het dan enigszins geïrriteerd..
Tijger in borduurfabriek geeft inzicht in arbeidsloon
Van de standbeelden in de bus naar de borduurfabriek; eerst naar een grote show ruimte met..jawel grote foto’s van de leiders, en dan weer de lokale gids die ons een kwartier langt verveelt met info over de bezoeken van de leiders aan de fabriek. Hoe vaak, wanneer, welke grapjes ze maakten, en welke instructies ze betreffende het borduurproces hebben verstrekt. Het klinkt ongeloofwaardig, maar het is echt waar !
Overigens is het borduurwerk met streepjes dat wij zagen een heel bijzondere techniek, en betoverend mooi. Een geborduurde levensechte tijger die zo uit de jungle lijkt te zijn weggelopen, waar 6 vrouwen 6 maanden lang aan gewerkt hebben konden we kopen voor 800 USD. Dat zegt niet alles maar wel iets over de prijs van arbeid. Omgerekend verdiende een vrouw daarmee dus 57 euro per maand.
Bezoek aan het gebouw voor de naschoolse kinderopvang
Naschoolse opvang voor kinderen van 5 tot 13 jaar. Een kolossaal bouwwerk, dat van buiten en van binnen zijn weerga niet kent ! Met de allure van een groot Koninklijk Paleis met bombastische zijbeuken, ruime statige hallen en hoge dikke marmeren zuilen. En… uiteraard veel beelden en foto’s van….. de leiders…
We kunnen het bijna niet meer aanhoren. De info van de lokale gids gaat wederom over hoe vaak en wanneer en met welk giften de leiders hier waren. Ook hier hebben de leiders hier veel instructies betreffende de bouw gegeven.
In de entree staan we compleet te hyperventileren, je weet niet waar je moet kijken…. Een pracht en praal van deze orde hebben wij nooit eerder gezien. In Nederland staat nergens zo’n waanzinnig luxueus en kostbaar bouwwerk. En dan moet dit een naschoolse opvang zijn voor kinderen van 5 t/m 13 jaar in een land waar voedsel op de bon is en mensen alleen een fiets bezitten ?? Ja, in een paar zaaltjes in een hoekje van het gebouw zijn wel wat kinderen met muziek instrumenten bezig, maar al snel wordt de echte bedoeling van dit over de top show en pronk paleis zichtbaar, als de eerste metershoge afbeeldingen van de leiders in beeld komen: Pure propaganda !
Een lokale gids in de entree legt ons uit…… jawel……de bezoeken van de leiders… hoe vaak, wanneer en wat ze hebben gezegd. Dit neemt deze keer veel tijd in beslag want ze zijn hier heel vaak geweest om de bouwvakkers en de technici bouw aanwijzingen te geven. Het hele gebouw rondom zoals hierboven deels te zien is hangt vol met foto’s – 1,5 x 2 meter- van deze bezoeken… ter meerdere eer en glorie van de leiders
Raket met raket lanceer platform op binnen speelplaats van “Na Schoolse Kinderopvang”
Hier staat een heus raket lanceer platform met raket op de binnenplaats van deze “Na Schoolse Opvang” voor de kinderen. Onze bewakers zijn hier heel enthousiast over…
Tekeningen van mooie raketlanceringen van basisschool kinderen hangen in de gangen
De indoctrinatie van de leiders werkt ! In de gangen boven de binnenplaats van de “Na Schoolse Opvang” hangen veel van dit soort prachtige tekeningen van de basisschool kinderen; het blijken op heel jonge leeftijd al raket fans te zijn !
Overal om je heen reuzen billboards met de leiders bij de kinderen. Links de 1ste leider en rechts Kim Jong Un bij de accordeons. Achter Kim Jung Un weer de notulisten met hun kleine boekjes. Ze noteren Kim Jong Un’s uitspraken, grapjes en instructies betreffende accordeon les. Veel van die “tegeltjeswijsheden” moeten de kinderen op school leren, en komen later op grote billboards langs de wegen te staan.
3 meter hoog !!! (probeer je dit voor te stellen) tegen de wand in de ruimte na de entree; de 1ste leider hand in hand met de kinderen aan wie hij zoveel liefde gaf volgens onze bewakers
In een paar buitengewoon luxe uitgevoerde klaslokaaltjes krijgen kinderen muziekles. De kinderen zien er onberispelijk uit en zijn zeer gedisciplineerd. Ze bespelen hun instrumenten op bijna virtuoze wijze; het klinkt mij als muziek in de oren
Prachtige kindershow met raketlanceringen op achtergrond en raketje aan de wand…
Aan het einde van ons bezoek aan de “Na schoolse Opvang” wonen we een voorstelling bij van kinderen in het theater van hun eigen school; een luxe schouwburg zoals wij die in Nederland amper hebben. Tijdens een act van de kinderen worden achter de kinderen op een video screen heftige raketlanceringen vertoond. Rechts naast de bühne een groot paneel met daarop de belangrijkste Noord-Koreaanse ingrediënten voor een goede opvoeding van kinderen. Een voetbal, een computer, een viool, en een….raketje !! De werkelijke doelstelling van dit paleis wordt steeds duidelijker zichtbaar. Maar daar horen geen kinderen bij !
Het is een perfecte uitgevoerde en strak geregisseerde show met wervelende muziek, zang en dans, en een prachtig slotakkoord waarbij als uitsmijter een paar grote raketten achter de kinderen richting Japan worden gelanceerd .
Vrijdag 6 oktober 2017
Vandaag doen we de “verplichte figuren” in het pronkzieke Pyongyang. De objecten die het regime ons hier graag laat zien. Gestart wordt met een bezoek aan het National Gift Exhibition. Wederom een opzichtig droompaleis dat in miniatuurvorm in Disney World niet zou misstaan. Volgens onze bewakers kunnen we in deze “Nationale Geschenken Tentoonstelling” met eigen ogen zien hoe loyaal de lokale bevolking aan de leiders is. “Vooral ook de bevolking van Zuid Korea”, wordt er expliciet bij vermeld. Het valt steeds op dat onze bewakers dit soort flauwekul roepen zonder een spier te vertrekken, alsof ze het zelf geloven.
Camera’s en de telefoons gaan verplicht in een locker. We mogen er niet fotograferen, er lopen veel militairen rond. Onze reisgenoot heeft zijn trui over zijn schouder hangen; hij wordt door onze hoofdbewaker gemaand om die in zijn handen te dragen.
Het gebouw is door de leiders tot “heilig ruimte” verklaard . We komen in een opgeblazen marmeren zaal waarin de leiders twee 12 meter hoge wit marmeren standbeelden van zichzelf hebben neer laten zetten. De wand achter de beelden is roze verlicht. Wat een kitsch theater; het werkt op onze lachspieren, maar we moeten ons bedwingen, zoals steeds.
We zien allerlei cadeaus achter glazen wanden waarvan eigenschappen gerelateerd zijn aan de leiders. Bijvoorbeeld een eieren stel met theepot waarvan de hoogtes en breedtes in cm corresponderen met de leeftijden en verjaardagen van de leiders. Het ergste is nog dat de lokale gids dit soort onzinnige details met enthousiasme vertelt…
De Zuid-Koreaanse cadeaus blijken één voor één al meer dan 10 a 15 jaar geleden geschonken te zijn door managers van grote Zuid-Koreaanse multinationals als Hyundai, Samsung, LG, Kia etc etc. Uiteraard met als oogmerk goodwill ter bevordering van toekomstige business; maar onze bewakers melden bij die vitrines staande, terloops, dat hieruit maar weer blijkt hoe de bevolking van Zuid-Korea gelooft in de Noord Koreaanse leiders. En dit was niet als grap bedoeld !
De bewakers zingen tijdens de lunch elk een lied, we zijn perplex
De lunch in een lokaal restaurantje wordt weer beheerst door ziekelijke propaganda TV. Het wordt steeds moeilijker om het te verdragen. Het lokaaltje is kennelijk speciaal ingericht voor karaoke; de gidsen maken er gebruik van, en zingen elk een lied voor ons. De hoofdbewaker (L) maakt er zelfs kleine dansbewegingen bij. We zijn perplex van zoveel lef.
Noord-Koreaanse vrouwen roken niet, en rijden geen auto
Tijdens een wending in een gesprek zegt onze hoofdbewaker: “Vrouwen roken en rijden hier niet”, het mag wel, maar een rokende vrouw zou toch wel het onderwerp van gesprek zijn overal; en als ik zou gaan auto rijden, – hoewel ik in Thailand mijn rijbewijs heb gehaald is dat hier niet geldig – , zou ik continue door de politie aangehouden worden; vrouwen horen hier niet achter het stuur”…….. ( zij is de dochter van de voormalige Noord-Koreaanse ambassadeur in Thailand)
1000 kunstenaars produceren kunst in Mangyongdae Art Studio; een “kunstfabriek”
We rijden een zwaar bewaakt terrein op met slagbomen en militairen die met automatische wapens uitgerust zijn. Dat verwacht je niet bij een gebouw waar kunst geproduceerd wordt; hier dus wél; we zijn in de “Mangyong Art Studio” oftewel: De Kunstfabriek”,
In deze kunstfabriek bezoeken we een bekende beeldhouwer en een kunstschilder in hun atelier. We mogen ze vragen stellen over kunst; het gesprek gaat via de bewakers en verloopt moeizaam. We hadden natuurlijk graag andere vragen gesteld. Er werken hier volgens onze bewakers wel 1000 kunstenaars.
Dit is een schilderij van een van de kunstenaars waarop arbeiders aan het werk zijn. Het is conform de werkelijkheid. Pure handenarbeid; een beeld dat klopt met wat wij ook vaak zien langs de wegen en spoorwegen; alleen zien wij in het echt geen helmen en weinig vrachtwagens, maar wel veel ossenkarren
“De kunstenaars die in de kunstfabriek werken krijgen de faciliteiten en de materialen alles gratis, en mogen desgevraagd de opbrengst van hun kunsten zelf houden”, zegt onze hoofdbewaker. We betwijfelen dat. We vragen de prijs op van een paar grote schilderijen van bekende schilders, ze kosten 2 a 300 euro. Arbeid en ook kunst loont niet in Noord-Korea merken wij.
Op het zwaar bewaakte terrein is ook een kinderdagverblijf voor de kunstenaars, waar ze hun kinderen achter kunnen laten als ze de productie in gaan.
Metro in Pyongyang
Op roltrappen dalen we af tot 100 mtr onder de grond naar de metro met 2 lijnen. In totaal 37 km lang. Prachtig versierd en heel schoon allemaal. De treinen zijn heel oud, antiek bijna. We rijden twee haltes mee. Als we de wagon binnenkomen staan de Koreanen onmiddellijk voor ons op. De bewakers lachen. “Het is niet omdat ze bang voor jullie, zijn maar uit beleefdheid” zeggen ze. Op de achtergrond een grote geschilderde afbeelding van de 1ste leider met zijn gevolg.
Uiteraard gaat het propaganda circus van Pyongyang ook in de metro door… Grote afbeeldingen en grote bronzen beelden van de leiders, waar je ook kijkt ! Hier de 2de leider.
Arc de Triomphe in Pyongyang
De Arc de Triomph in Pyongyang is net een paar meter groter als zijn broer in Parijs. Vermoedelijk is dat dan ook de enige reden waarom hij gebouwd is. In de lift naar boven en dan foto’s maken. Zie foto Pyongyang rechts…
Vanaf de Arc de Triomphe zien we op straat een grote groep jongeren zich verzamelen voor hun jaarlijkse 15 daagse militaire training, aldus onze bewakers.
Aan het einde van de middag naar een prachtig theater waar het Nationale Grote Symfonie orkest met maar liefst 120 man een concert geeft. De voorstelling duurt een uur, er worden onder leiding van een mannelijke en een vrouwelijke dirigent werken van Koreaanse componisten vertolkt. Het was adembenemend mooi ! Het orkest, het geluid, en de gehele ambiance.
Afscheidsdiner
S’ avonds worden we voor het afscheids “diner” naar een Duck-BBQ restaurant gebracht. De dames doen hun uiterste best om er iets leuks van te maken. Deze BBQ is voor Noord-Koreaanse begrippen een kostbare en exquise exercitie, voor de gewone Noord-Koreaan dus niet weggelegd; er zaten wat Chinese toeristen te eten.
We krijgen elk een paar stukjes eend om op een grilletje in de tafel te leggen. Boven alle grilletjes hangen pijpjes waarin de gril lucht wordt afgezogen. Het lijkt heel wat, maar het eendenvlees is helaas wederom niet te eten, en meer dan 5 gram elk kunnen we niet van de stukjes eend afscheuren. Een klein kommetje rijst behoedt ons tijdens dit afscheidsdiner voor een hongerklap. Binnen 45 minuten is alles weer voorbij en gaan we de bus in.
In de bus spreken de bewakers ons toe, waarop wij ze ook bedanken voor hun inzet om er voor ons wat leuks van te maken.
Dan pakt Kim bijgenaamd “De Schaduw” (L) een microfoon en zingt een afscheidsliedje over Pyongyang in de rijdende bus. Zo vals als een kraai maar wel aandoenlijk. Onderweg naar het hotel stoppen we nog eens bij de supermarkt om samen met de bewakers wat proviand en een paar flesjes wijn in te slaan voor de terugreis in de trein naar Beijing, die voor morgen op het programma staat.
Zaterdag 7 oktober 2017
In de bus naar het treinstation krijgen we na 2 weken eindelijk ons paspoort terug van onze bewakers. Ze zijn al die tijd buiten ons bezit geweest en in de koffers van de bewakers meegereisd. Een zeer ongebruikelijke en nogal ingrijpende maatregel, die ervoor moet zorgen dat je nooit de benen kan nemen. We geven de 2 dames en de chauffeur ieder een leuke USD tip in een gesloten envelop; ze zijn er heel blij mee.
We nemen afscheid op het treinstation waar de dames (L) nog een half uur op het perron blijven staan om ons uit te zwaaien als we vertrekken. Het valt ons op dat Kim, (links) , het kauwgompje dat uit haar mond vliegt als ze hardop lacht, met een tissue van de grond raapt.
In de soft sleeper naast de onze zit een familie uit Nigeria met 5 kinderen. Aan de andere kant een hok vol rochelende Chinezen, waar we af en toe onpasselijk van worden.
24 uur in de trein van Pyongyang naar Beijing
We hebben onze “soft sleeper” hut voor de komende 24 uur weer ingericht. Toch wel enigszins gespannen vertrekken we naar de grens, je weet het maar nooit hoe die grensbeambten op al die foto’s reageren, spannend……
De eerste koe gesignaleerd in Noord-Korea, maar nog geen enkel paard
Op het dijkje achter de hardwerkende landarbeiders zien we vandaag voor het eerst een koe in Noord-Korea. Het is daarom natuurlijk niet gek dat we nog geen vlees gegeten hebben. Een paard zijn we daarentegen nog niet tegengekomen.
Een mannelijke supervisor waakt over de vrouwen die gebukt aan het werk zijn het het land..overigens hebben we ook vrouwelijke opzichters met hetzelfde pak aan, gezien…
De huisjes in de dorpjes en op het platteland onderweg zijn klein en heel bouwvallig ! Ze stammen nog uit de tijd van de Japanse bezetting
het lijkt me niet veilig om onder deze brug te staan; zo te zien kan hij elk moment instorten…
In het grensplaatsje Sinuiji kan ik nog deze woonflat in aanbouw fotograferen.
De grensovergang duurt 5 uur
We zijn toch wel wat gespannen voor de grens passages die zo’n 5 uur in beslag zullen nemen, weten we van de heenreis. Na zo’n 4 uur bereiken we de Noord-Koreaanse grens. We blijven in de trein. Daar worden eerst de paspoorten opgehaald, een beambte loopt met een stapeltje paspoorten naar buiten een gebouw in. Een kwartier later komt een andere beambte om de bagage te doorzoeken. Hij is behulpzaam met het openmaken en doorzoekt alles, vraagt naar de i phones, ipads en onze camera’s waarop hij de foto’s bekijkt en het menu door scrolt. Hij vraagt mij of dit een camera is waarop een GPS positie vastgelegd kan worden, waarop ik ontkennend antwoord. Vreemde vraag, want met de i-phone en i-pad kan dat gewoon.
Het boekje van Mary over Japan heeft net als op de heenreis ook zijn volle aandacht, hij bladert het helemaal door. “Zijn jullie ook in Zuid Korea geweest? “, vraagt hij nog, en vervolgens vraagt hij naar mijn laptop, die na een vluchtige blik aan de buitenkant en even een keer openen weer weg kan. Pffffff….. Als na verloop van tijd alle koffers minutieus doorzocht zijn, is de beambte die in onze inmiddels warme en benauwde coupe behoorlijk zweet, zo te zien en te horen blij dat hij weg kan.
We zijn heel opgelucht, en hoewel ik alle verboden foto’s gewist heb uit de camera en de laptop (dat dacht ik) , zijn we als een kind zo blij dat we hier doorheen zijn. Op het perron zien we vele Chinezen wier koffers op het perron compleet geleegd worden en langdurig met strubbelingen worden onderzocht. Eindelijk komen onze paspoorten weer terug en kunnen we een paar minuten verder naar de Chinese grens.
Over de Yalu rivier naar Chinese grens; voor even het “vrije westen”
Na de uitvoerige Noord-Koreaanse grenscontrole rijden we op de spoorbrug over de Yalu rivier, de natuurlijke grens tussen Noord-Korea en China, en zien de beroemde Broken Bridge in de Chinese grensplaats Dandong weer. Onze trein wordt door velen gefotografeerd en ook staan er veel mensen met verrekijkers en telelenzen te gluren naar de overkant, om een glimp op te vangen van het mysterieuze Noord-Korea
In Dandung gaan we de trein uit met onze koffers een gebouw in op het perron waar de bagage even gescand wordt. De grenscontrole heeft 5 uur geduurd, eindelijk kunnen we het “vrije westen” China in.
We zijn aangekomen in de Chinese grensplaats Dandong; en hebben onze vrijheid weer terug…….de opluchting dat we Noord-Korea uit zijn is denk ik aan onze gezichten te zien. We zitten in wagon nr 12
Verse Chinese drollen vast in het “gat in de grond” toilet in de trein
We trekken een paar flessen wijn open om te vieren dat we onze vrijheid weer terug hebben. Geen bewaking meer, alles wat je wil weer hardop zeggen en denken, en alles weer fotograferen. Jippiee…Er wordt in de coupe flink gedagdroomd over allerlei lekkernijen die we in het hotel in Beijing tot ons zullen nemen. Alhoewel het Chinese spoor een stuk minder hobbelig is dan het Noord Koreaanse, volgt er toch nog een wiebelige avond en nacht in de lawaaierige trein, met verse Chinese drollen in het gemeenschappelijke “gat in de grond” toilet. Waar je, – al is het met zeer grote weerzin -, toch gebruik van moet maken.
S’ morgens om 8 uur arriveren we in Beijing, “het beloofde land”, waar we afscheid nemen van onze mede reizigers die naar Taiwan vertrekken, en met een taxi in 5 minuten naar ons hotel rijden.
Bizarre weken
Het waren heel bizarre weken, we hebben veel momenten gehad dat we het even niet meer zagen zitten. Vooral bij het steeds maar weer moeten aanhoren van alle onzinnige verhalen over de leiders. We werden er gewoon kotsmisselijk van. En ik geef toe dat ik ook bang ben geweest. Bang, om het beangstigende idee dat je door een paar foto’s, die naar de mening van een grensbeambte negatief voor het land zijn, zomaar je vrijheid kwijt kan raken…Onze bewaker gaf mij een goed bedoelde waarschuwing : “geloof me Jan, het gebeurt echt”. Dan besef je maar al te goed dat je in een land bent waar je niet mag zeggen wat je denkt en niet vrij bent om te gaan en te staan waar je wilt. Een land waar je door geen enkele wet of instantie beschermd wordt, en mensenrechten niet bestaan. Waar mensen helemaal niet mee tellen…
Toch hadden we het niet willen missen, het is een van de meest bijzondere en interessante reizen van ons leven geweest; we zullen er nog heel lang over praten. Maar wel hier, in onze heerlijke vrijheid !
Zijn onze vragen over Noord-Korea nu beantwoord?
We weten nu uit eigen ervaring dat het een absurde samenleving is, veel extremer dan we ooit hadden kunnen vermoeden. De vraag, hoe de leiders een dergelijk regime in stand kunnen houden is synoniem voor de vraag, hoe die leiders 25 miljoen mensen zo kunnen manipuleren dat ze vrijwel kritiekloos de gevolgen van een gruwelijke dictatoriaal bewind accepteren, en de leiders daarvan zelfs als God aanbidden. Het antwoord op die vraag is drieledig;
- het grootste gedeelte van de bevolking is geboren onder de paraplu van de leiders, en is in onvrijheid en armoede, met voedsel op de bon, en volkomen geïsoleerd van de rest van de wereld opgegroeid; ze weten gewoonweg niet beter.
- De leiders hebben heel slim een voor de bevolking levensbedreigende aartsvijand gecreëerd: The USA; de haat jegens de Amerikanen is onbeschrijflijk. De leiders gebruiken deze blinde haat om het volk bereid te vinden armoede, onvrijheid en meer ellende te accepteren teneinde bestrijding van die vijand te kunnen bekostigen en realiseren. Het volk waant zich als het ware in een voortdurende veldslag met de Amerikanen, merkten wij aan opmerkingen van onze bewakers. Zonder een aartsvijand die dit vuurtje warm houdt, kunnen de leiders niet, en werkt zo’n systeem niet. De oorlogsretoriek van Trump is dan ook een cadeautje voor Kim Jung Un. En die wordt hier – ontdaan van alle context – wél op TV uitgezonden en talloze malen herhaald…..
- Onderdrukking. We hebben de vreselijke angst reactie van onze hoofdbewaker gezien toen ze per ongeluk een “verboden” foto van Mary en mij gemaakt had ( mijn arm mocht niet op de schouders van Mary bij de heilige standbeelden van de leiders ) De angst om tegen de regels van het regime in te handelen is absurd en ongekend, dat duidt op zeer zware repressie. Ook meldden gevluchte Noord-Koreanen en mensenrechten organisaties in 2016 al dat minstens 120.000 personen in Noord-Koreaanse strafkampen vast zitten. Noord-Koreanen met kritiek op het regime, maar ook hun familieleden, worden volgens deze bronnen zonder fatsoenlijke rechtspraak naar horrorkampen gedeporteerd waar ze worden gemarteld, verkracht en vermoord.
Reis door land van Kim Jung Un was één grote les
De rondreis door Noord-Korea was eigenlijk één grote les: vrijheid is niet vanzelfsprekend; we moeten onze vrijheid koesteren en bewaken; met alle kracht en middelen die we hebben.